Como educar para a transformación social?

Tanto a normativa en materia de igualdade como a normativa específica en materia de educación coinciden na necesidade e relevancia da intervención no sistema educativo para avanzar na igualdade de oportunidades de mulleres e homes.

Estas normativas, á súa vez complementadas por outros documentos estratéxicos de distinta índole, recollen recomendacións que animan a comunidade educativa a traballar de maneira activa para incorporar plans de igualdade (ou plan de coeducación) nos seus centros. Nestes abórdanse diferentes aspectos como o contido do currículo, os materiais didácticos, a formación do persoal do sistema educativo, a figura de responsable de igualdade e as medidas e políticas dirixidas a actuar ante a violencia de xénero.

Entendemos, por tanto, o Plan de Igualdade como un documento programático a través do cal os centros educativos poden recoller as medidas de acción positiva para abordar a promoción da igualdade entre mulleres e homes e para sensibilizar, previr e intervir fronte á violencia machista, que inclúe a violencia de xénero e a LGBTIfobia.

Así, a elaboración dun Plan de Igualdade de centro presenta un extraordinario reto: levar a cabo as actuacións que promovan, na comunidade educativa do noso centro, a igualdade de xénero. Ante este desafío nace a guía “¿Cómo realizar un Plan de Igualdad en mi centro?”, publicada por ACPP.

A guía fornece as ferramentas necesarias para o deseño e a posta en marcha do Plan Igualdade de centro e por tanto, para construír un centro libre de violencias machistas no que a coeducación sexa o seu valor principal e o enfoque de xénero sexa transversal ao centro no seu conxunto.

A guía “¿Cómo realizar un Plan de Igualdad en mi centro?” foi elaborada por Mercedes Sánchez Vico, experta en coeducación, e financiada pola Dirección Xeral de Cooperación da Generalitat Valenciana.

Para a súa descarga: preme aquí

Para a súa descarga con referencias á normativa da Comunidade Valenciana: preme aquí

A convivencia escolar é un tecido trenzado con vínculos e relacións entre as persoas que comparten múltiples espazos e tempos onde se poden xerar diversos conflitos. Somos conscientes de que a convivencia é un obxectivo prioritario para calquera centro educativo, e por iso debemos reflexionar sobre que modelo de convivencia elixir para os nosos centros, como queremos abordar os conflitos, queremos asentar a convivencia no castigo ou explorar outras alternativas desde un enfoque de cultura de paz?

Moitas veces sentimos a frustración de vernos atrapados en permanentes conflitos ou de sabernos sen recursos suficientes para xestionar situacións cotiás que afectan de forma decisiva ao clima de aprendizaxe nas aulas.

Esta guía de convivencia e prácticas restaurativas quere sumarse a este movemento colectivo que sitúa a convivencia como eixo central da práctica docente. Cuxo obxectivo é dotar o profesorado de estratexias moi prácticas e útiles para xestionar de forma eficaz a convivencia nas aulas.

É unha proposta para abordar a convivencia desde unha dimensión preventiva, participativa e centrada nas persoas, que concibe a convivencia non só como un obxectivo senón como un obxecto de aprendizaxe intencional, que percibe o conflito como oportunidade e cunha perspectiva inclusiva e reparadora, apostando por un enfoque restaurativo.

Na guía pódense atopar actividades prácticas, cuxa finalidade é orientar os centros educativos a coñecer e implementar o modelo restaurativo, a través dunha serie de recursos que van desde a análise da convivencia até as conversacións restaurativas para resolver conflitos cotiáns.

“Guía de Convivencia y Prácticas Restaurativas" foi elaborada por Juan de Vicente Abad, experto en convivencia escolar, resolución de conflitos e prácticas restaurativas, e financiada pola Axencia Asturiana de Cooperación ao Desenvolvemento, Goberno do Principado de Asturias.

Para a súa descarga: preme aquí

Vídeo de Juan de Vicente Abad, sobre a “Guía de Convivencia y Prácticas Restaurativas”

Para quen non saben que é o Teatro Foro, trátase dun exercicio de observación, debate e ensaio sobre como nos relacionamos os seres humanos. O resultado deste exercicio é pedagóxico, é dicir, pretende unha aprendizaxe baixo a premisa de fomentar unha cidadanía crítica e comprometida coa construción dunha sociedade máis xusta e equitativa.

Levar o teatro á escola pública permítenos fortalecela, e acompañar os centros educativos nos procesos que fan dela espazos máis participativos, máis democráticos, máis fortes e capaces de educar cidadáns e cidadás comprometidos coa transformación social.

Ademais, o teatro foro facilita ao alumnado a comprensión das causas que orixinan as desigualdades, as distintas formas que adoptan e que poida que estean tan culturalmente arraigas que nos custe detectalas a primeira vista. Ao ser un exercicio en grupo, promove a reflexión colectiva, a creación de coñecemento e a cohesión entre os seus membros.

Promover o Teatro Foro tamén é poder ensaiar o cambio social. Na medida en que somos nós quen creamos as nosas condicións de vida, somos tamén nós quen podemos elixir actuar doutra forma, experimentando nunha contorna segura, o grupo da aula, que acontece se nos atrevemos a mudar algo, por sutil que sexa. Podemos probar a actuar con empatía (tendo en conta as outras persoas) e asertividade (defendendo o noso dereito para ser como queiramos) para sentir na nosa pel que ocorre cando o facemos.

En definitiva, o Teatro Foro permítenos un achegamento intelectual e tamén visceral ás relacións de poder que atopamos na nosa convivencia para buscar posibles respostas, explorar as infinitas posibilidades do diálogo, o respecto e a cooperación.

Esta Guía de Teatro Foro foi elaborada por Ignacio Haia Salmón, doutor en Educación pola Universidade de Cantabria e experto en procesos de inclusión e exclusión socioeducativa e atención á diversidade; e financiada polo Ministerio de Inclusión, Seguridade social e Migracións.

Para a súa descarga: preme aquí

Nos últimos anos vimos aumentar os discursos de odio cara a diferentes colectivos minoritarios ou historicamente oprimidos. Este discurso penetra en todos os ámbitos da sociedade dificultando a convivencia e danando a democracia. As redes sociais fixeron que estes discursos se difundan amplamente e estean ao alcance de nenos, nenas e adolescentes; de modo que tamén os encontramos no ámbito educativo.

Sen prexuízo de que estes discursos poidan ser perseguidos e castigados polas diferentes normativas existentes respecto diso consideramos de grande importancia traballar para acabar con eles desde un enfoque preventivo a través dunha educación en valores que fomenten o respecto á diversidade, incorporando unha perspectiva intercultural e de Dereitos Humanos nos centros educativos.

A guía "¿Cómo prevenir los discursos de odio?” diríxese ao persoal docente e ten o obxectivo de servir como documento de apoio para traballar a erradicación dos discursos de odio en e a través das aulas.

Nesta guía pretendemos ofrecer algunhas claves para traballar contra os discursos de odio en e a través do ámbito educativo, entendendo que a prevención é fundamental para acabar con eles. Para iso é necesario abordalos directamente, como facemos no primeiro bloque; mais tamén a través dunha educación intercultural que vaia eliminando os estereotipos e prexuízos, tal e como explicamos no segundo bloque; e a través de actividades prácticas que expomos no último bloque.

Esta Guía de Teatro Foro foi elaborada por Adrián Vives, Graduado en Filosofía e Experto en Filosofía Política Contemporánea. Especialista en Migracións e Dereitos Humanos e financiada pola Generalitat Valenciana.

Para a súa descarga: preme aquí

ACPP Galicia vén de publicar o informe de investigación sobre o curso académico 2022-2023 do “Escolas sen Racismo, Escolas para Paz e o Desenvolvemento” do que se desprende que a metodoloxía empregada no proceso de traballo é a idónea e polo tanto, permite acadar os fins educativos previstos, orientados a apelar á responsabilidade individual no desenvolvemento humano e na respecto aos dereitos humanos.

O informe adquire unha especial relevancia ao avaliar tamén a pertinencia do uso do test de tolerancia durante o proceso de traballo. O test é unha ferramenta innovadora que se empregou por primeira vez este curso en Galicia e que permitiu realizar unha avaliación previa dos diferentes grupos e en función dos resultados, a adaptación a cada un deles das actividades e obradoiros a desenvolver. Despois de realizar as intervencións educativas, realizouse de novo o test de tolerancia para valorar o grao de impacto das intervencións co alumnado. 

Do informe de investigación despréndense outras ideas forza, como a pertinencia de traballar estas cuestións desde o plano emocional en lugar do plano racional, a necesidade de crear e activar espazos para o diálogo e a expresión das ideas propias, así como a constatación da relación que existe entre actitudes e discursos intolerantes coa reprodución dos patróns asociados á masculinidade heteronormativa tradicional.

Este proxecto conta co apoio de Cooperación Galega da Xunta de Galicia.